میهن امروز- حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران، روز چهارشنبه (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸) مصادف با سالگرد خروج آمریکا از توافق هسته‌ای اعلام کرده بود که مطابق تصمیم شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران پس از اعطای مهلتی ۶۰ روزه به طرف‌های دیگر برجام برای اجرای تعهدات خود در قبال ایران، سطح تعهدات خود در برجام را پایین خواهد آورد.

 

در پی اعلام این خبر سه کشور اروپایی عضو برجام بیانیه‌ای صادر کردند و تهدید ایران را رد کردند؛ با این حال این تهدیدها در عمل جواب داد و کشورهای اروپایی از راه اندازی اولین تراکنش مالی در ساز و کار ویژه ایران و اروپا تحت عنوان اینستکس خبر دادند.

 

از زمانی که دولت آمریکا تصمیم به خروج از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران گرفت و ایران مهلتی ۶۰ روزه برای از سر گیری بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای‌اش اعلام کرد، همه نگاه‌ها به سمت اروپایی‌ها معطوف شده است. در این میان سوالی که برای مقامات اروپایی مطرح است این است که چطور باید روابطشان را ایران تنظیم کنند، به طوری که خسارات وارده به برجام را به حداقل برساند.

 

فارین پالسی در گزارشی سه گزینه پیش روی اروپا گذاشته که نشان می‌دهد اروپا چگونه باید با خروج تدریجی ایران از برجام برخورد کند. گزینه اول، روشی است که امانوئل ماکرون رییس جمهور فرانسه در پیش گرفته است. اینکه دیپلماسی را وارد فاز جدیدی از آمد و شد‌ها در آستانه نشست ماه سپتامبر مجمع عمومی سازمان ملل کنند. در این روش راهکارهای دیپلماتیک پیشنهاد شده است. این در حالی است که مشاور امانوئل ماکرون قرار است به زودی به ایران سفر کند.

 

هر اقدام تنش زا به افزایش درگیری ایران و آمریکا می‌انجامد. اروپایی‌ها تا امروز از این کار اجتناب کرده‌اند و هنوز نتوانسته‌اند سامانه‌ای طراحی کنند که مانع از جریمه‌های سنگین آمریکا علیه کمپانی‌های اروپایی شود. فقدان تلاش از سوی اروپا، چین و روسیه را به تامین کننده اصلی ایران تبدیل کرده است. گزینه اول می‌تواند برای اروپایی‌ها کمی زمان بخرد.

 

فارین پالسی در گزارش خود نوشته که اروپا می‌تواند ایران را تحت فشار بگذارد. به گفته این رسانه اقدام یک جانبه یا چند جانبه فرانسه، بریتانیا و آلمان برای ورود به پروسه حل اختلاف در برجام در واکنش به عدم اجرای تعهدات از سوی ایران است. این اقدام باید زمانی انجام شود که ایران به خروج تدرجی‌اش از برجام بعد از ضرب الاجل ۶۰ روزه ادامه دهد. تا امروز هیچ یک از طرف‌های برجام چنین اقدامی نکرده‌اند، اما این فرآیند نیز خود زمان‌بر است. به محض اینکه یکی از کشور‌های اروپایی شکایت رسمی را آغاز کند نتیجه می‌تواند از سر گرفتن تحریم‌های اتحادیه اروپا یا سازمان ملل یا حتی فروپاشی کامل برجام باشد.

 

این سناریو برای اروپایی‌ها خطرناک است. از بین رفتن برجام می‌تواند به معنای خطر درگیری مستقیم اسرائیل یا ارتش آمریکا با ایران را بالا ببرد. این اقدام به هدف قرار گرفتن پرسنل آمریکایی در منطقه توسط ایران می‌انجامد. ایران ممکن است برنامه موشکی خود را تقویت کند و از گروه‌های نیابتی‌اش در سراسر منطقه برای به خطر انداختن منافع آمریکا و اسرائیل استفاده کند.

 

گزینه سوم از نظر فارین پالیسی این است که اروپا با همکاری چین و روسیه توافقی جدید را قبل از فروپاشی توافق برجام طرح ریزی کند. هدف از این توافق می‌تواند رسیدن به درک سیاسی مشترک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای در ازای به دست اوردن انگیزه‌های اقتصادی واقع بینانه باشد. این مذاکرات می‌تواند زیر چتر برجام نیز آغاز شود. تا امروز اروپایی‌ها با این رویکرد مخالف بودند و معلوم نیست تهران نیز موافقت کند.

 

 

یکی دیگر از راه‌هایی که می‌تواند را ایران را قانع کند به سمت یک توافق درونی با دیگر اعضای برجام روی بیارود این است که تعداد قابل توجهی مبادله از طریق اینستکس انجام شود. در هفته‌های آینده کشور‌های اروپایی باید مشخص کنند که این ساز و کار چه تراکنش‌هایی را می‌تواند پوشش دهد. این اقدام اروپایی‌ها را در وضعیتی که بتوانند ایران را قانع کنند به همه تعهداتش در برجام پایبند بماند. فروپاشی کامل برجام تاثیرات مخرب بلند مدتی بر امنیت منافع اروپا و اعتبار این قاره دارد.